ไพบูลย์ วัฒนศิริธรรม 1 ปีผมขอทำแค่ 4 เรื่อง “ถ้าทำความดีมากๆ ทุจริตก็หมดไป”
(บทสัมภาษณ์ ลงใน นสพ.ประชาชาติธุรกิจ วันที่ 30 ตุลาคม พ.ศ. 2549)
“ไพบูลย์ วัฒนศิริธรรม” ประธานศูนย์คุณธรรม ได้รับการทาบทามจาก พล.อ.สุรยุทธ์ จุลานนท์ นายกรัฐมนตรี ให้เข้ามานั่งกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ กล่าวกันว่า ถ้าเป็นกระทรวงอื่นเขาอาจไม่รับตำแหน่ง เพราะครึ่งชีวิตของ “ไพบูลย์” ทำงานด้านสังคมมาตลอด ตั้งแต่กองทุนเพื่อสังคม เคยนั่งเป็นประธานคณะกรรมการสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน หลายคนพูดตรงกันว่า อาจารย์ไพบูลย์คือหัวหน้าเอ็นจีโอสายกลาง ผู้มีเครือข่ายเชื่อมโยง ทั่วประเทศ
“ประชาชาติธุรกิจ” สัมภาษณ์ ไพบูลย์ วัฒนศิริธรรม ถึงแนวทางในการบริหารช่วงเวลา 1 ปีเศษนับจากนี้
นโยบายเร่งด่วนภายในเวลา 1 ปี
ผมวางภารกิจหลักไว้ 4 เรื่อง คือ 1.แก้ปัญหาอุทกภัย 2.ปัญหาชายแดนภาคใต้ 3.ปัญหาความแตกแยกในสังคม และ 4.ปัญหาความด้อยคุณธรรมจริยธรรม เป็น 4 เรื่องที่รัฐบาลพยายามดูแล โดยกระทรวงจะเข้าไปช่วยเสริม
เรื่องอุทกภัยเรามีส่วนร่วมในการบรรเทาทุกข์แก้ปัญหาเฉพาะหน้า โดยมีบุคลากรดำเนินการอยู่ที่จังหวัดต่างๆ ร่วมกับทางราชการส่วนภูมิภาค ราชการส่วนท้องถิ่น ราชการส่วนกลาง ตลอดจนองค์กรสาธารณประโยชน์ โดยเฉพาะมูลนิธิราชประชานุเคราะห์ฯ ขณะเดียวกันก็จะดำเนินการในเรื่องการฟื้นฟูและการพัฒนาหลังภัยพิบัติโดยเน้นบทบาทของภาคประชาชนร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
เรื่องชายแดนภาคใต้กระทรวงจะสนับสนุนการช่วยเหลือเยียวยาผู้ประสบความเสียหายจากความรุนแรง และมีโครงการที่จะส่งเสริมความเข้มแข็งของชุมชนท้องถิ่น โดยวิธีการทำแผนแม่บทชุมชน หรือโครงการบ้านมั่นคง ซึ่งทำอยู่ 20 ชุมชนในพื้นที่ภาคใต้ขณะนี้- 4 เรื่องใหญ่ใน 1 ปี ล้วนเป็นเรื่องยากเพราะปัญหาหมักหมมมานาน
คิดว่ารัฐบาลชุดนี้ รวมถึงทางกองทัพที่ดูแลอยู่ จับทิศทางได้ถูกในเรื่องท่าทีและทัศนคติแบบสมานฉันท์ ไม่ใช่เป็นปฏิปักษ์หรือเผชิญหน้ากัน เชื่อว่าทั้งฝ่ายการเมืองและฝ่ายมั่นคงมีวิธีการที่ดี ทางกระทรวงจะรับผิดชอบเรื่องการวางแผนพัฒนาท้องถิ่น และการจัดที่อยู่อาศัย แต่เราไม่ได้ทำทั้งหมด เหมือนเรารักษาโรค รักษาผิดท่าก็จะยิ่งแย่ลง แต่พอถูกท่าจะรู้สึกสบายขึ้นและค่อยๆ ดีขึ้น
ปัญหาความแตกแยกทางสังคมก็เช่นกัน เชื่อว่าท่าทีท่านนายกฯ และรัฐบาลเป็นไปในทางสมานฉันท์ ทางเราก็จะสนับสนุนในเรื่องการปฏิบัติการเชิงสมานฉันท์ โดยจะประสานความร่วมมือกับสถาบันพระปกเกล้าและหน่วยงานอื่นๆ ที่ทำเรื่องสันติวิธีโดยการจัดการความขัดแย้งด้วยสันติวิธีและเทคนิควิธีการ เช่น ความยุติธรรมสมานฉันท์ การประชุมร่วมเพื่อระดมความเห็นร่วมกัน จะทำให้สังคมเห็นว่าเราอยู่ร่วมกันได้ ท่ามกลางความเห็นที่แตกต่างได้
ด้านคุณธรรมจริยธรรม จะร่วมมือกับศูนย์คุณธรรมและหน่วยงานอื่นที่ขับเคลื่อนเรื่องการเสริมสร้างคุณธรรม ก็มีเทคนิคและวิธีการในการปฏิบัติ เช่น การทำแผนที่ความดีเพื่อให้เกิดการค้นหาและชื่นชมความดี แล้วใช้ความดีที่มีอยู่เป็นพื้นฐานเพื่อจะสร้างความดีให้มากขึ้น ถ้าความดีมากขึ้น คุณธรรมมากขึ้น สิ่งที่ไม่ดีก็หมด ความสุจริต ความถูกต้องเหมาะสมต่างๆ มากขึ้น ความไม่ถูกต้อง การทุจริตก็จะค่อยๆ ลดลง
จะดึงองค์กรภาคธุรกิจมาร่วมได้อย่างไร
ที่ผ่านมาเราได้ประสานและเกี่ยวข้องกันบ้างอยู่แล้ว ธุรกิจที่ดีก็ต้องเป็นธุรกิจที่แคร์ต่อสังคม ฉะนั้นเราก็ส่งเสริมธุรกิจในท้องถิ่นต่างๆ ขณะเดียวกันธุรกิจใหญ่ในกรุงเทพฯที่มีเยอะ เขาก็ทำอยู่แล้ว เราชวนให้เขามาทำมากขึ้น ทำดีมากขึ้น
1 ปีในการวางรากฐานสังคม ไม่ใช่เรื่องง่าย
เรามาในสถานการณ์พิเศษ ก็ทำเท่าที่ทำได้ สังคมต้องพัฒนาการไปเรื่อยๆ สิ่งที่เราทำก็อาจจะดีบ้างไม่ดีบ้าง เราก็หวังว่าเราจะทำดีได้เยอะ และสิ่งที่ดีนั้นก็จะเป็นเชื้อให้กับความดีต่อๆ ไป
แต่เรื่องคุณธรรม จริยธรรมฝังรากลึก ต้องใช้เวลารื้อเป็นชั่วอายุคน
ไม่เป็นไร เพราะสิ่งที่ดีมีอยู่เยอะ เราช่วยหนุนสิ่งที่ดีให้ปรากฏตัวมากขึ้น มีกำลังมากขึ้น ก็จะทำให้เกิดผลต่อเนื่องไปมาก พอเราไม่อยู่แล้วคนมาใหม่ก็รับช่วงต่อไป
จะต้องปรับตัวโครงสร้างกระทรวงหรือไม่ อย่างไร
เบื้องต้นก็ได้พูดคุยกันกับผู้บริหารและหน่วยงานต่างๆ ก็คิดว่ามีสิ่งที่จะทำได้ คือ การพัฒนาองค์กร คือ พัฒนาองค์กรโดยรวมให้เป็นองค์กรที่มีคุณธรรมและคุณภาพ มีความปีติสุขและมีประสิทธิภาพ คุณธรรมเป็นฐานที่สำคัญ คุณภาพก็สำคัญเพราะว่าถ้าไม่มีคุณภาพก็ไม่น่าพอใจ ประสิทธิภาพก็จะช่วยให้เราสบายใจว่าเราใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า และทำได้มาก ได้ดี ได้เร็ว แล้วก็ทำให้คนที่ทำงานเกี่ยวข้องมีความสุขตามสมควร ถึงจะไปกันได้ด้วยดี
ต่อมาคือ การพัฒนาในแนวทางของความสุจริตโปร่งใสอย่างจริงจัง ที่เป็นไปได้คือ มีคณะทำงานจากหลายฝ่ายเข้ามาสำรวจศึกษากันเลยว่าสิ่งที่เป็นปัจจัยให้เกิดความใสสะอาดหรือไม่ใสสะอาดมีอะไรบ้าง
4-5 ปีประชาชนเสพย์ติดประชานิยมจนเคยตัว จะแก้ไขอย่างไร
ผมพูดเสมอว่า ความเป็นจริงจะไม่เป็นแบบเดียว ประชานิยมที่ประชาชนเป็นฝ่ายรับคงเป็นจริงส่วนหนึ่ง แต่ที่ประชาชนเขาเชื่อถือและปฏิบัติไปในเชิงพอเพียงก็มีเยอะ ที่เห็นชัดคือเมื่อวันอังคาร (24 ตุลาคม) มีตัวแทนผู้นำชุมชนนำเสนอท่านนายกฯ โดยไม่มีสักคนที่พูดไปในแนวแบมือขอหรือต้องการให้รัฐบาลมาช่วย แต่สิ่งที่เขานำเสนอคือ ประชาชนต้องเป็นตัวของตัวเอง เป็นศูนย์กลางของการพัฒนา แล้วรัฐบาลก็ไปสนับสนุนไม่ได้ให้อย่างเดียว เขาพูดด้วยซ้ำไปว่า ที่มีปัญหาแล้วยังแก้ไม่ตกเพราะนโยบายที่แล้วมาของรัฐบาลไม่ถูกต้อง เขาไม่ได้ยึดว่าต้องอยู่เฉยๆ แล้วให้รัฐบาลไปช่วยอยู่เรื่อย ผู้นำชุมชนที่ก้าวหน้าซึ่งมีอยู่เยอะไม่ได้คิดเช่นนั้น
ผู้นำที่มาจาก 3 จังหวัดภาคใต้ก็บอกว่า วิธีนี้ถึงจะถูกต้อง ดังนั้นผมคิดว่าแนวทางที่ประชาชนก้าวหน้ากับแนวคิดรัฐบาลนี้ไปด้วยกันได้
ปัญหาหนี้สินภาคประชาชนจะบริหารจัดการอย่างไร
คนที่เขารู้จักใช้ชีวิตแบบพอประมาณก็เยอะ คนส่วนใหญ่ก็น่าจะดูแลตัวเองได้ แต่มีคนจำนวนหนึ่งที่ถลำเข้าไปใช้ชีวิตเกินพอดี หรืออาจเกิดจากโชคไม่ดี เช่น เกิดโรคภัย ถูกโกง แต่คนจำนวนหนึ่งก็สามารถถอนตัวออกมาได้ บางคนก็ตกอยู่ในบ่วงนานหน่อย อย่างสมัยอยู่ธนาคารออมสินก็ได้อยู่ในโครงการพัฒนาครูร่วมกับกระทรวงศึกษาฯ แล้วก็ให้ครูนั่นแหละมาเป็นคนแก้ปัญหา คือเน้นหลักการว่า ปัญหาใครคนนั้นต้องแก้ แต่มีคนอื่นมาช่วยด้วย แต่เจ้าของปัญหาต้องเป็นแกนหลักในการแก้ปัญหา
ยุคนี้น่าจะเป็นยุคทองขององค์กรพัฒนาเอกชนกับภาคประชาชน
น่าจะเป็นโอกาส เพราะผมอยู่ในภาคประชาสังคมมาเยอะ เมื่อมาเป็นรัฐมนตรีก็ประสานความร่วมมือกับทุกฝ่าย เมื่อมาอยู่ในนโยบายอาจจะทำได้ดีขึ้น อย่างน้อยก็ไม่เป็นปัญหา ทุกฝ่ายก็อยากจะทำงานร่วมกันอยู่แล้ว
จะมีโอกาสเห็นเรื่องภาษีทรัพย์สิน เรื่องภาษีมรดกหรือภาษีกำไรในตลาดหุ้นหรือไม่
ยังเป็นประเด็นอยู่ ซึ่งมีข้อถกเถียงกันเยอะ ผมยังไม่แน่ใจว่าเมื่อหยิบยกขึ้นมาจะมีคนเห็นชอบร่วมกันมากแค่ไหน แต่หลายเรื่องน่าจะเป็นไปได้ที่ไม่ได้เป็นข้อขัดแย้งทางความคิดมากนัก บางอย่างที่ยังหาความลงตัวไม่ได้ก็คงรอเวลาไปอีก แต่ผมเชื่อว่ามีหลายอย่างที่ทำได้
ไพบูลย์ วัฒนศิริธรรม
31 ต.ค. 49
อ้างอิง
บันทึกนี้เขียนที่ GotoKnow โดย นาย ไพบูลย์ วัฒนศิริธรรม ใน ไพบูลย์ วัฒนศิริธรรม
เว็บไซต์ ต้นฉบับ https://www.gotoknow.org/posts/56597